دکتر الهام محمد حسینی

اسپند، گیاه شفابخش یا تیغ دو لبه؟!
اسپند گیاهی که از دیرباز جایگاهی ویژه در فرهنگ و طب سنتی ایرانی داشته، با خواص ضدعفونی کننده و آرام بخش خود، همچنان در زندگی روزمره ما حضور پررنگی دارد. دود اسپند برای دور کردن انرژی های منفی و ضدعفونی هوا از باورهای قدیمی است که هنوز هم پابرجاست. اما پشت این برگ های کوچک و دانه های سیاه رنگ، رازهایی نهفته است که گاهی می تواند از مرز سلامتی فراتر رود و به دنیای عوارض و خطرات قدم بگذارد. آیا اسپند همیشه بی ضرر است؟ یا باید در مصرف آن احتیاط کرد؟ در این مقاله، به بررسی دقیق عوارض اسپند و نکاتی که برای استفاده صحیح از آن باید بدانید، می پردازیم.

عوارض اسپند چیست؟

اسپند که با نام علمی Peganum harmala شناخته می شود، گیاهی دارویی است که در طب سنتی برای مصارف مختلفی استفاده می شود. اما مصرف آن می تواند عوارضی نیز به همراه داشته باشد، به خصوص اگر بیش از حد استفاده شود یا با شرایط خاصی ناسازگار باشد. برخی از عوارض احتمالی اسپند عبارت اند از:
- مسمومیت: اسپند حاوی ترکیباتی مانند آلکالوئیدها است که در صورت مصرف زیاد می توانند سمی باشند. علائم مسمومیت شامل تهوع، استفراغ، سرگیجه و بی حالی است.
- تاثیر بر سیستم عصبی: مصرف بیش از حد اسپند ممکن است باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی شود و علائمی مانند اضطراب، تحریک پذیری و حتی تشنج را ایجاد کند.
- تداخل با داروها: اسپند می تواند با برخی داروها، مانند داروهای ضدافسردگی و آرام بخش ها، تداخل داشته باشد و اثرات آنها را تقویت یا تضعیف کند.
- خطر در بارداری و شیردهی: دود اسپند برای خانم های باردار می تواند بسیار مضر باشد که در ادامه مقاله به بررسی دقیق آن پرداخته ایم.
- حساسیت های پوستی یا تنفسی: دود اسپند که معمولا برای ضد عفونی محیط استفاده می شود، در برخی افراد می تواند موجب تحریک سیستم تنفسی یا حساسیت پوستی شود.

خواص اسپند برای ریه

اسپند در طب سنتی به دلیل خواص ضد التهابی و ضد عفونی‌ کننده‌ اش، به‌ عنوان گیاهی مفید برای سیستم تنفسی و ریه‌ ها شناخته می‌ شود. برخی از خواص اسپند از دیدگاه طب سنتی برای ریه عبارت‌ اند از:
- ضد عفونی‌ کننده مجاری تنفسی: دود اسپند می‌ تواند میکروب‌ ها، باکتری‌ ها و ویروس‌ های موجود در هوا را کاهش دهد و به پاکسازی محیط کمک کند. این ویژگی ممکن است به بهبود تنفس، به‌ ویژه در زمان بیماری‌ های ویروسی یا سرماخوردگی، کمک کند.
- تسهیل خروج خلط و پاکسازی ریه‌ ها: اسپند به دلیل خواص خلط‌ آور، می‌ تواند به کاهش گرفتگی سینه و تسهیل خروج خلط از ریه‌ ها کمک کند، که برای افرادی با مشکلات تنفسی مانند برونشیت مفید است.
- کاهش التهاب ریه‌ ها: ترکیبات آلکالوئیدی موجود در اسپند، خاصیت ضد التهابی دارند و ممکن است به کاهش التهاب در مجاری تنفسی و ریه‌ ها کمک کنند.
- بهبود علائم آسم و آلرژی: اسپند به دلیل اثرات آرام‌ بخش بر عضلات صاف مجاری تنفسی، می‌ تواند به کاهش اسپاسم‌ ها و حملات آسمی کمک کند. همچنین ممکن است علائم آلرژی را تسکین دهد.
- تسکین سرفه‌های مزمن: مصرف خوراکی یا دود اسپند در طب سنتی برای کاهش سرفه‌ های مزمن و باز کردن مجاری هوایی توصیه شده است.
از آنجایی که هیچ کدام از فواید فوق به تایید علمی نرسیده است، لذا به بیماران تنفسی استفاده از دود اسپند جهت رفع مواردی چون سرفه و التهاب ریه یا بهتر شدن علائم آسم و آلرژی توصیه نمی شود.
هرگونه دودی می تواند سبب تحریک راه های هوایی در بیماران تنفسی شده و علایم را افزایش دهد.

خواص و مضرات دود اسپند

از دیدگاه طب سنتی فوایدی برای دود اسپند برشمرده اند که برخی از آن عبارتند از:
- ضد عفونی کننده هوا
- آرام بخش و ضد اضطراب
- کمک به رفع مشکلات تنفسی: در بعضی مواقع در طب سنتی از دود اسپند برای باز کردن مجرای تنفسی استفاده می کنند.
- تقویت و تمرکز و رفع خستگی ذهنی
از مضرات دود اسپند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریک سیستم عصبی: دود اسپند برای افراد حساس می تواند باعث تحریک گلو، سرفه خشک، یا تشدید بیماری هایی مانند آسم شود.
- واکنش آلرژیک: برخی افراد ممکن است به ترکیبات دود اسپند حساسیت نشان دهند و دچار عطسه، خارش یا مشکلات تنفسی شوند.
- تولید سموم در هوای بسته: سوزاندن اسپند در محیط های بسته بدون تهویه ممکن است باعث تولید گازهای مضر مانند کربن مونوکسید شود که برای سلامتی خطرناک است.
- سردرد و سرگیجه

در آخر

اسپند از دیرباز به عنوان گیاهی با خواص آرام بخش و دفع انرژی های منفی شناخته می شود، اما استفاده نادرست از آن می تواند عوارضی مانند تحریک دستگاه تنفسی، سردرد یا حساسیت ایجاد کند. در صورتی که تمایل به استفاده از اسپند دارید، برای کاهش این عوارض، توصیه می شود از مقدار کم اسپند، تهویه مناسب محیط بهره ببرید. همچنین از مصرف مکرر آن به ویژه در طی دوران بارداری بپرهیزید.