دکتر الهام محمد حسینی

سل، یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده در تاریخ بشر، همچنان چالشی جدی برای سلامت جهانی به شمار می رود. این بیماری عفونی که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود، هر ساله جان میلیون ها نفر را در سراسر جهان تهدید می کند. اما آیا سل واقعا واگیردار است؟ چگونه این بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و چه عواملی در گسترش آن نقش دارند؟ در این مقاله به بررسی نحوه انتقال بیماری سل، عوامل موثر در شیوع آن و اهمیت پیشگیری و درمان به موقع این بیماری می پردازیم. برای آگاهی بیشتر درباره این بیماری شایع و چالش های مربوط به کنترل آن، با ما همراه باشید.

بیماری سل چیست و چه علائمی دارد

بیماری سل یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می شود. این بیماری عمدتا ریه ها را درگیر می کند، اما می تواند سایر اندام های بدن مانند کلیه ها، مغز، استخوان ها و غدد لنفاوی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. سل یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده است و همچنان به عنوان یکی از چالش های بزرگ سلامت جهانی شناخته می شود. 
بیماری سل دو نوع دارد که عبارت اند از:
• سل فعال: در این حالت، باکتری در بدن فعال است و علائم بیماری ظاهر می شود. سل فعال به شدت واگیر دار است، به ویژه اگر ریه ها را درگیر کرده باشد.
• سل غیر فعال: در این نوع، باکتری در بدن فرد وجود دارد اما غیر فعال است و علائمی ایجاد نمی کند. این نوع سل واگیردار نیست، اما ممکن است در آینده به سل فعال تبدیل شود.
این بیماری علائم بسیاری دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته ایم.

بیماری سل واگیر دار است

بله، بیماری سل واگیردار است و از طریق هوا منتقل می شود. این بیماری زمانی شیوع پیدا می کند که فرد مبتلا به سل ریوی، سرفه، عطسه، صحبت یا حتی خندیدن می کند و قطرات ریزی که حاوی باکتری هستند وارد هوا می شوند. افراد سالم با استنشاق این قطرات ممکن است به بیماری مبتلا شوند. با این حال همه ی انواع سل واگیردار نیستند، سل غیر ریوی یا سل نهفته که در آن باکتری در بدن وجود دارد اما فعال نیست و علائمی ندارد، معمولا قابلیت انتقال به دیگران را ندارد. واگیردار بودن سل به شدت و شرایط محیطی، وضعیت ایمنی افراد و میزان تماس با بیمار مبتلا بستگی دارد. پیشگیری از انتقال، شامل شناسایی و درمان به موقع افراد مبتلا، استفاده از ماسک، تهویه مناسب فضاهای بسته و رعایت اصول بهداشتی است.

آیا بیماری سل کشنده است

بیماری سل می تواند کشنده باشد، اما اگر به موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب دریافت کند، معمولا قابل درمان است. در گذشته، سل یکی از عوامل اصلی مرگ و میر بود، اما امروزه با وجود داروهای موثر، خطر مرگ ناشی از آن بسیار کاهش یافته است. سل می تواند در شرایط زیر خطرناک باشد.
- عدم درمان یا درمان ناقص: اگر فرد مبتلا دوره درمان را کامل نکند، بیماری می تواند پیشرفت کرده و به سایر اندام ها گسترش یابد.
- سل مقاوم به دارو: در برخی موارد، باکتری سل نسبت به داروهای رایج مقاوم می شود که درمان را سخت تر و طولانی تر می کند.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که به بیماری هایی مانند ایدز، دیابت و یا سوء تغذیه مبتلا هستند، بیشتر در معرض عوارض شدید سل قرار دارند.
- سل گسترده: اگر باکتری سل از ریه ها به سایر اندام ها مانند مغز، کلیه ها و کبد گسترش یابد، می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد.

آیا بیماری سل خطرناک است

بله، بیماری سل می تواند خطرناک باشد، به ویژه اگر به موقع تشخیص داده نشود یا درمان مناسب دریافت نکند. این بیماری یکی از شایع ترین علل مرگ ناشی از بیماری های عفونی در سراسر جهان است، اما قابل پیشگیری و درمان است. میزان خطرناک بودن سل به عوامل مختلفی بستگی دارد:
• واگیردار بودن
• عوارض جدی
• مقاومت دارویی
• تهدید برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف
• عوارض ریوی: در موارد پیشرفته سل می تواند به تخریب بافت های ریه و کاهش عملکرد تنفسی منجر شود.

طول درمان بیماری سل

طول درمان بیماری سل بسته به نوع آن و وضعیت سلامتی بیمار متفاوت است. به طور کلی، درمان سل فعال بخصوص سل ریوی حدود 6 تا 9 ماه طول می کشد. این مدت شامل مصرف مداوم و منظم داروهای تجویز شده توسط مراکز درمانی یا پزشک است. اگر سل مقاوم به درمان یا سل غیر ریوی باشد، ممکن است طول درمان به 12 تا 24 ماه افزایش یابد. درمان این بیماری شامل دو مرحله است که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
• کشتن باکتری ها: این مرحله معمولا 2 ماه طول می کشد.
• نگهدارنده (پیشگیری از بازگشت بیماری): این مرحله حدود 4 تا 7 ماه ادامه دارد. 

عامل بیماری سل

سل یک بیماری مسری است که از طریق ذرات آلوده هوا منتقل می شود. زمانی که فرد مبتلا به سل ریوی سرفه، عطسه کند و یا حرف بزند، این باکتری ها در هوا پخش می شوند و دیگران می توانند آن را تنفس کنند و در نهایت مبتلا شوند.

بیماران مشکوک به سل

بیماران مشکوک به سل افرادی هستند که علائم یا نشانه هایی دارند که می تواند نشان دهنده عفونت سل باشد. شناسایی و بررسی این افراد برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و انتقال آن به دیگران بسیار مهم است. شما می توانید برای درمیان گذاشتن علائم خود با پزشک، یک مشاوره آنلاین با متخصص ریه دریافت کنید.

سل استخوانی چیست

سل استخوانی یکی از انواع سل خارج ریوی است که در آن باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به استخوان ها حمله می کند. این بیماری معمولا از طریق خون از یک عفونت اولیه (معمولا در ریه ها) به استخوان ها منتقل می شود. ستون فقرات، لگن و مفاصل بزرگ مانند زانو و ران بیشتر درگیر می شوند. 

در آخر
بیماری سل، یکی از قدیمی‌ ترین و شناخته‌ شده‌ ترین بیماری‌ های عفونی در تاریخ بشر، همچنان به عنوان یک تهدید جدی برای سلامت جهانی مطرح است. این بیماری می‌ تواند ریه‌ ها و دیگر اندام‌ های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. خطر اصلی سل در ماهیت خاموش و تدریجی آن نهفته است. این بیماری می‌ تواند به مدت طولانی بدون علائم باقی بماند (سل نهفته) و به یک‌ باره فعال شده و سلامت فرد و اطرافیان او را به خطر بیندازد.
با این حال، سل یک بیماری قابل پیشگیری و درمان است. تشخیص زود هنگام، مصرف منظم داروهای تجویزی، و رعایت اصول بهداشتی می‌ تواند نه تنها جان بیمار را نجات دهد، بلکه از گسترش این بیماری در جامعه نیز جلوگیری کند.