دکتر الهام محمد حسینی

آب آوردن ریه یا به اصطلاح پزشکی (پلورال افیوژن) یکی از شرایطی است که می تواند به طور ناگهانی یا تدریجی سلامت فرد را به خطر بیندازد. این عارضه زمانی رخ می دهد که مایع اضافی مایع اضافی در فضای پلور که حدفاصل سطح بیرونی ریه و جدار قفسه سینه واقع شده تجمع می یابد و مانع از عملکرد طبیعی دستگاه تنفسی شود. نتیجه ای اختلال می تواند از تنگی نفس خفیف تا ناتوانی شدید در تنفس متغیر باشد. آب آوردن ریه نه تنها می تواند نشانه ای از مشکلات زمینه ای مانند نارسایی قلبی باشد، بلکه طیف وسیعی از بیماری های ریوی، کلیوی ،کبدی، سرطانها و داروها می تواند سبب ایجاد آن شود. در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش های درمان این وضعیت پرداخته و راه های پیشگیری از آن را مرور خواهیم کرد.

آب آوردن ریه چیست؟

آب آوردن ریه که در اصطلاح پزشکی به آن پلورال افیوژن گفته می شود، حالتی است که مایعی که در فضای پلور وجود دارد و در حالت عادی حدود ۲۰ سی سی می باشد، بنا به دلایلی افزایش یابد. فضای پلور بین دو پرده یا لایه جنب قرار گرفته و از یک طرف به سطح خارجی ریه و از طرف دیگر به جدار داخلی قفسه سینه محدود می شود. روزانه مقداری مایع وارد این فضا می شود و معادل همان میزان خارج می شود در نتیجه مقدار این مایع ثابت می ماند به هر دلیلی که مایع وارد شده به این فضا افزایش یابد یا مایع خارج شده کم شود تجمع مایع اضافی رخ می دهد که به آن پلورال افیوژن یا آب آوردن ریه می گوییم. بیماری زیادی باعث ایجاد این حالت می شود که به برخی از آنها اشاره می شود:
- نارسایی قلبی
- پنومونی (ذات الریه)
- آمبولی ریه
- نارسایی کبدی
- نارسایی کلیوی
- برخی از داروها
- انواع سرطان ها
- سل
از آنجایی که علت های ایجاد کننده پلورال افیوژن یا آب آوردن ریه زیاد است قبل از درمان باید علت آن مشخص شود تا پزشک بتواند درمان مناسب آن را انجام دهد. در ۱۵ درصد موارد علیرغم بررسی های مختلف علت پلورال افیوژن مشخص نمی شود.(موارد ایدیوپاتیک)

آب آوردن ریه در اثر نارسایی قلبی

از شایع ترین دلایل آب آوردن ریه یا پلورال افیوژن نارسایی قلبی می باشد. در مواردی که عضله قلبی ضعیف می شود و پمپاژ خون به خوبی انجام نمی شود، مایع اضافی درون ریه تجمع پیدا می کند بخشی از این مایع اضافی درون بافت ریه و فضای بین بافتی تجمع پیدا می کند که به آن ادم ریه می گوییم و بخشی از این مایع اضافی درون فضای پلور یا جنب تجمع می یابد که سبب ایجاد پلورال افیوژن می شود.

آب آوردن ریه بر اثر عفونت

آب آوردن ریه بر اثر عفونت، که ممکن است به دلیل عوامل باکتریایی، ویروسی یا قارچی رخ دهد، یکی از دلایل شایع تجمع مایع در ریه ها است. در مواردی که ریه ها به دلیل عفونت آب می آورند، گاهی این مایع واکنشی به عفونت موجود در بافت ریه است که در این موارد مایع استریل و عاری از عفونت است و گاهی عفونت مستقیما به درون مایع پلور راه پیدا می کند و مایع عفونی می باشد که درمان بر اساس این دو وضعیت متفاوت خواهد بود. یکی از دلایل عفونی که همچنان در کشور ما وجود دارد و می تواند باعث پلورال افیوژن شود، بیماری سل می باشد.

آب آوردن ریه در افراد مسن

آب آوردن ریه یا پلورال افیوژن در افراد مسن یک مشکل شایع و جدی است که به دلایل تغییرات ناشی از افزایش سن در عملکرد قلب، ریه ها و سیستم ایمنی بیشتر در معرض این وضعیت قرار دارند. علاوه بر این، وجود بیماری های زمینه ای در این گروه سنی، احتمال بروز پلورال افیوژن را افزایش کی دهد. در ادامه برخی از دلایل شایعی که باعث آب آوردن ریه در افراد مسن می شود، آورده ایم.
• نارسایی قلبی
• آمبولی ریه
• بیماری های کلیوی
• عوارض دارویی
• بیماری کبدی
• عفونت های ریوی (پنومونی)

علائم آب آوردن ریه

نشانه ‌های این وضعیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:  
- درد قفسه سینه: این درد اغلب تیز است و با سرفه یا تنفس عمیق شدیدتر می‌ شود. در برخی موارد، ممکن است به‌ صورت یک درد مبهم احساس شود.  - تنگی نفس: ممکن است تنفس شما سریع ‌تر از حد معمول شود یا احساس کنید نمی ‌توانید به راحتی نفس بکشید.  
- سرفه  
- تب  

پیشگیری از آب آوردن ریه

پیشگیری از آب آوردن ریه (پلورال افیوژن) شامل اقدامات و تغییرات در سبک زندگی برای کاهش عوامل خطر و مدیریت شرایط زمینه‌ ای است. چون این وضعیت می‌ تواند ناشی از بیماری‌ های مختلفی مانند نارسایی قلبی، عفونت‌ های ریوی، بیماری‌ های کلیوی یا حتی عوامل محیطی باشد، پیشگیری بر اساس علت احتمالی متفاوت است.
• مدیریت بیماری های زمینه ای: نارسایی قلبی، بیماری های کلیوی، عفونت های ریوی
• سبک زندگی سالم: کاهش مصرف نمک، حفظ وزن مناسب، ورزش منظم، اجتناب از الکل و سیگار
• کنترل عوامل خطر: فشار خون بالا، کاهش استرس
• رعایت دستورالعمل های پزشکی
• پیشگیری از عوامل محیطی

همانطور که گفتیم، آب آوردن ریه یا پلورال افیوژن به تجمع غیر طبیعی مایع بین دو لایه پرده جنب (پرده ای که ریه ها را احاطه کرده) گفته می شود. درمان قطعی به علت زمینه ای بستگی دارد. در برخی موارد، با درمان علت اصلی، مایع از بین می رود و مشکل برطرف می شود. اما در برخی موارد مانند سرطان پیشرفته، ممکن است نیاز به درمان های مداوم برای کنترل علائم باشد. از روش های درمانی این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان علت اصلی: اگر نارسایی قلبی باعث آب آوردن ریه شده باشد، داروهای مدر تجویز می شود. در عفونت های ریوی آنتی بیوتیک یا داروی ضد سل استفاده می شود. در بیماران سرطانی از شیمی درمانی، پرتو درمانی یا تخلیه مایع  برای کاهش علائم استفاده می شود. البته باید در نظر داشته باشید که خودسرانه دارو مصرف نکنید و برای تشخیص علت حتما 

به یک پزشک فوق تخصص ریه مراجعه کنید.
- تخلیه مایع از ریه (توراکوسنتز): یک روش پزشکی است که طی آن مایع اضافی با استفاده از سوزن و سرنگ از فضای جنب تخلیه می‌ شود. این روش به تسکین علائم مانند تنگی نفس کمک می‌ کند اما اگر علت زمینه‌ ای درمان نشود، ممکن است مایع دوباره جمع شود.
- پلورودسیس: در این روش، برای جلوگیری از تجمع دوباره مایع، دارویی مانند تالک به فضای جنب تزریق می‌ شود تا لایه‌ های آن به هم بچسبند. این روش معمولا در بیماران سرطانی یا مواردی که تجمع مایع مکررا اتفاق می‌افتد، انجام می‌ شود.
- شنت پلورال یا کاتتر تونل دار: در موارد شدید یا مزمن، یک لوله کوچک (شنت) در فضای جنب قرار داده می‌ شود تا مایع اضافی به شکم یا جریان خون تخلیه شود.

در آخر
آب آوردن ریه یا ادم ریوی، به تجمع غیر طبیعی مایعات در کیسه های هوایی ریه ها (آلوئول ها) می گویند. برای درمان ادم ریوی باید ابتدا به یک متخصص ریه مراجعه کنید تا علت اصلی این وضعیت مشخص و بررسی شود، در نهایت بهترین روش درمان را انتخاب و شروع کنید.